Dubbelbloemige oranje kroon - nog niet zo gemakkelijk !

Bij de species en cultivars komen zeer veel planten voor met een oranje kroon. Oranje is recessief, dus het kruisen van twee oranje planten met elkaar levert altijd weer oranje nakomelingen op (mits de ouders fokzuiver zijn; bij polyploide planten ligt het wat complexer en bovendien zijn er verschillende soorten oranje pigment (zie pagina pigmentanalyse). Het lijkt erop dat dubbel ook recessief is (dubbelbloemig wil zeggen 8 of meer kroonbladen, enkel is maximaal 4 kroonbladen, 5 tot en met 7 kroonbladen is halfdubbel). Echter ook hier geldt dat de vertaling van genotype naar fenotype bij polyploide planten wat ingewikkelder is (trapsgewijze intermediare vererving; een bepaald percentage van de chromosomen waarop het gen voor dubbel gelokaliseerd is moet dit gen ook hebben om zich als dubbel te manifesteren). Inmiddels zijn er zeer vele (soms zelfs zwaar) dubbele cultivars.

Het zou dus niet zo moeilijk moeten zijn om deze twee eigenschappen met elkaar in één cultivar te combineren. Pak een fokzuivere (homozygote) species met oranje bloemen en kruis deze met een zo fokzuiver mogelijke dubbele cultivar. De eerste generatie (F1) zal bestaan uit een mix (waarschijnlijk enkel en rose tot paarse kroonbladen). Zoek uit deze nakomelingen vruchtbare individuen en kruis deze onderling. Goede kans dat in deze tweede generatie (F2) de gewenste combinatie al voorkomt.

Echter, als het zo makkelijk was, dan hadden de vele veredelaars die vaak geprobeerd hebben een oranje-dubbele cultivar te krijgen vast al redelijk veel succes gehad. Het feit dat dat niet zo is (en de Engelsen hebben de vorige eeuw er echt hun best op gedaan!) geeft aan dat er complicaties op de loer liggen. Vermoedelijk liggen de eigenschappen voor dubbelbloemig en oranje kroonkleur op hetzelfde chromosoom en dan bovendien nog niet zo ver van elkaar af. Dit heet koppeling (voor de theorie zie de verwijzing eerder naar de wetten van Mendel). Dit betekent dat ze vrijwel altijd tesamen zullen vererven, en dat oranje altijd samen met enkelbloemig vererft, en dat de genen voor dubbelbloemig niet samen met die voor oranje voorkomen. De mate van koppeling wordt vooral bepaald door de afstand tussen de twee loci op het betreffende chromosoom. Hoe groter die is, des te meer kans is er dat door 'crossing over' af en toe toch eens de combinatie oranje-dubbel kan ontstaan.

Een andere storende factor is dat de dubbele plant ook voor de bloemkleur zeer waarschijnlijk  niet fokzuiver is (en waarschijnlijk ook polyploid is). Bovendien is de bloemkleur van de dubbele niet oranje en dus dominanter dan oranje. De kans op een oranje dubbele in de F2 wordt daardoor erg klein. Het is dan ook vaak zo dat veredelen in de praktijk betekent het opkweken van zeer veel zaailingen. Gewenste combinaties komen meestal slechts in kleine frequenties voor (anders waren ze er waarschijnlijk al).

Tot nu toe zijn er twee dubbelbloemige cultivars gewonnen die een min of meer oranje kroon hebben. Bij beiden is gebruik gemaakt van dubbelbloemige ouders, die al iets van oranje in de kroon hebben.

Het zijn:

Golden Spade

WALZ Mandoline

Het is duidelijk dat bij beide cultivars geen sprake is van een zuiver oranje kroon. Golden Spade zit wat naar de roze kant, WALZ Mandoline wat naar de rode kant.

Er valt dus nog wel wat te verbeteren! Met WALZ Mandoline is behoorlijk veel gekruist, maar echte verbeteringen voor wat betreft oranje-dubbel zijn er nog niet uit voort gekomen.